Қазақстандықтар әлемнің 80-нен астам еліне визасыз немесе жеңілдетілген тәртіппен кіру құқығына ие. Қазақстан паспорты тағы қандай артықшылықтар береді?

Henley & Partners компаниясының 2025 жылғы нұсқасы бойынша, Қазақстан әлемдегі ең ықпалды паспорттар рейтингінде 63-орынға ие болып, өз азаматтарына 80 елге визасыз немесе жеңілдетілген тәртіппен кіруге мүмкіндік береді.
Әртүрлі рейтингтердің әдістемесіне байланысты Қазақстан паспортының рейтингі өзгеріп отыруы мүмкін.

Мысалы, 2025 жылғы Passport Index рейтингінде Қазақстан паспорты он сатыға жоғары – Arton Capital компаниясы елімізді 53-орынға қойды. Бұл ретте азаматтардың 96 елге (оның ішінде 48 ел – визасыз, 48 ел – келген кезде виза беру арқылы) кіру мүмкіндігі есепке алынған.

Ал VisaGuide 2025 рейтингінде Қазақстан 108-орыннан көрінді. Алайда бұл рейтингке сәйкес, қазақстандық паспорт иелері 50 елге визасыз, ал тағы 31 елге жеңілдетілген тәртіппен кіруге құқылы.

Дегенмен, паспорттың қуаты тек визасыз елдердің санына қарап бағаланбайды. Immigrant Invest компаниясының паспорттар рейтингінде Дүниежүзілік банктің бизнесті жүргізу жеңілдігі мен салық салу мәліметтері негізге алынады – яғни өмір сүру сапасы, отбасы мен активтердің қауіпсіздігі ескеріледі.

Осы көрсеткіштер бойынша Қазақстан 151 елдің ішінде активтерді қорғау бойынша – 23-орында, ал өмір сүру сапасы бойынша – 62-орында.

Қазақстан паспорты қандай мүмкіндіктер мен артықшылықтар береді? Бұл туралы Informburo.kz материалында кеңінен айтылады.

№1. Қай елдерге визасыз баруға болады

Қазақстан азаматтары үшін визасыз кіруге болатын елдердің өзекті тізімі Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің ресми сайтында жарияланған. Тізім үш бағанға бөлінген:
D – дипломатиялық паспорт;
S – қызметтік паспорт;
N – Қазақстан Республикасы азаматының паспорты.

Халықаралық бағыттар бойынша ең көп есік ашатын – дипломатиялық паспорт, екінші орында – қызметтік паспорт (мүмкін осы себепті де рейтингтерде әртүрлі бағалар беріледі). Қазақстан Республикасы азаматының паспорты 40 елге визасыз кіруге мүмкіндік береді.

Өткен жылы визасыз елдер тізіміне Вьетнам, Макао, Марокко, Таиланд және Шри-Ланка қосылды.

Грузияға қазақстандықтар визасыз кіріп, бір жылға дейін тұра алады, ал Армения, Сент-Винсент пен Гренадин аралдарында – 180 күнге дейін.

Қазақстан азаматтарына Албания, Андорра, Колумбия, Гаити, Молдова, Моңғолия, Ресей, Түркия және Украинада 90 күндік визасыз режим қолжетімді.

Черногориядағы визасыз режим өткен жылы тек туристік маусымға (1 наурыздан 1 қарашаға дейін) қатысты болса, 2025 жылы ол 31 желтоқсанға дейін ұзартылды. Туристер келген соң 24 сағат ішінде тіркеуден өтуі тиіс. Визасыз болуға рұқсат етілген мерзім – 30 күнге дейін.

Мысырдың Шарм-эль-Шейх курортына қазақстандықтар визасыз келіп, 13 түнге дейін бола алады. Егер болу мерзімі ұзартылса немесе Синай түбегінің шегінен шықса, виза қажет – оны Мысыр әуежайында 25 АҚШ долларына 30 күнге алуға болады.

№2. Жұмыс істеу және кәсіп ашу құқығы

Қазақстан азаматтары заңды түрде тек ел ішінде ғана емес, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерінде де жұмысқа орналасып, кәсіп ашуға және бірқатар экономикалық жеңілдіктерге ие бола алады.

Ресей, Беларусь, Армения және Қырғызстанда Қазақстан Республикасы азаматтарына уәкілетті мемлекеттік органдардан рұқсат алу немесе жұмыс визасын ресімдеу қажет емес – жеке куәлік (паспорт) пен жұмыс берушімен жасалған еңбек шарты жеткілікті. Кәсіпкерлік қызметті аталған елдердің азаматтарымен тең негізде тіркеуге болады.

Сонымен қатар, Қазақстан өзге елдермен де екіжақты келісімдерге қол қойған. Мысалы, Вьетнаммен 2010 жылдан бастап екі ел азаматтарына бір-бірінің аумағында уақытша еңбек етуге мүмкіндік беретін келісім күшіне енген. Ал Оңтүстік Кореямен – Employment Permit System бағдарламасы бойынша келісім жасалу үстінде. Бұл бағдарлама қазақстандықтарға Кореяда заңды түрде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, қазақстандықтар халықаралық мобильділік бағдарламаларына қатыса алады, атап айтқанда:

• Work and Travel (АҚШ),

• Erasmus+ (Еуропалық Одақ).

Қазақстанда кәсіпкерлікпен айналысуға келсек, активтерді қорғау бойынша паспорттар рейтингі (Дүниежүзілік банктің бизнесті жүргізу жеңілдігі мен салықтарға қатысты деректері негізінде) бойынша еліміз 23-орында тұр. Бұл ретте бізден кейінгі орындарда – Ресей, Эстония және Марокко орналасқан.

№3. Мемлекет тарапынан шетелдегі қорғау (консулдық қолдау)

Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінің негізгі міндеттерінің бірі – шетелдегі Қазақстан азаматтары мен заңды тұлғаларының құқықтары мен мүдделерін қорғау.

Құжаттарды жоғалту немесе ұрлау жағдайында Сыртқы істер министрлігі келесі көмекті көрсетеді:

• елге оралу үшін уақытша куәлік береді;

• басқа құжаттарды қалпына келтіру мәселелері бойынша кеңес береді.

Егер азамат ұсталып, қамауға алынса немесе сот процесіне қатысушы болса, министрлік заңгерлік және құқықтық көмек көрсетеді:

• адвокат пен аудармашыны табуға жәрдемдеседі;

• қылмыстық-процестік тәртіп туралы жалпы ақпарат ұсынады;

• жергілікті заңнама мен халықаралық нормаларға сәйкес қазақстандық азаматтың құқықтарының сақталуын бақылауға алады;

• туыстарымен, достарымен немесе жұмыс берушімен байланыс орнатуға көмектеседі.

Егер шетелде төтенше жағдай, табиғи апат немесе денсаулыққа байланысты күрделі мәселе туындаса, Қазақстан азаматтары Сыртқы істер министрлігінің көмегіне жүгіне алады. Бұл көмек мыналарды қамтуы мүмкін:

• жақындарымен байланысты қалпына келтіру;

• елге қайтаруды ұйымдастыру;

• қажет болған жағдайда медициналық көмек немесе эвакуациялау.

Қазақстан Республикасының елшіліктері мен консулдықтары сондай-ақ құжаттарды рәсімдеуге және марқұм болған азаматтардың денесін елге жеткізуге көмектеседі.

№4. Сайлауға қатысу құқығы

Қазақстан паспортының иелері сайлау құқығына – сайлау және сайлану құқығына ие.

«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» заңға сәйкес, елімізде жалпыға бірдей сайлау құқығы белгіленген, ол екі түрге бөлінеді: белсенді және бәсең (пассивті) сайлау құқығы.

• Жалпыға бірдей белсенді сайлау құқығы – бұл Қазақстан Республикасы азаматтарының он сегіз жасқа толғаннан кейін кез келген сайлауға қатысып, дауыс беру құқығы. Бұл құқық тектік шығу тегіне, әлеуметтік, қызметтік және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе өзге де жағдайларға қарамастан тең түрде қолданылады.

• Жалпыға бірдей бәсең (пассивті) сайлау құқығы – бұл Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекет басшысы – Президент, Парламент депутаты, мәслихат депутаты немесе жергілікті өзін-өзі басқару органы мүшесі болып сайлану құқығы.
   

№5. Білім беру, медицина және әлеуметтік қорғау салаларына қолжетімділік

Қазақстан Республикасы азаматының паспорты тек қозғалыс және еңбек ету құқығын ғана емес, сондай-ақ ел ішінде білім алуға, медициналық қызметке және әлеуметтік қорғауға қол жеткізуге кепілдік береді.

Білім беру:

• тегін орта білім алу құқығы Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепілдендірілген;

• қазақстандықтар жоғары оқу орындарына мемлекеттік білім гранты негізінде түсуге, сондай-ақ «Болашақ» сияқты халықаралық бағдарламаларға қатысуға мүмкіндік алады.

Медицина:

• паспорт мемлекеттік кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі (МӘМС/ГОБМП) аясында тегін медициналық қызмет көрсетуге құқық береді;

• азаматтар міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (ОСМС) жүйесі бойынша қосымша медициналық қызметтерді пайдалана алады.

Әлеуметтік қорғау:

• Қазақстан азаматтарының зейнетақы алуға құқығы бар (жасына байланысты, мүгедектікке немесе асыраушысынан айырылуына байланысты);

• әлеуметтік жәрдемақылар (көп балалы отбасыларға, аз қамтылған азаматтарға, мүгедектерге және т.б.);

• қиын өмірлік жағдайларда мемлекеттік қолдау (жұмыссыздық, табиғи апат және т.б.);

• тұрғын үй бағдарламаларына қатысу мүмкіндігі, оның ішінде әлеуметтік және жалдамалы тұрғын үй, жеңілдетілген ипотекалық несиелер.

 

Дереккөз:Informburo.kz