2025 жылғы 21 қарашада Астана қаласындағы Назарбаев Университетінде ҚР Сыртқы істер министрлігі мен «Отандастар қоры» КЕАҚ ұйымдастыруымен «Отандас ғалымдар форумы» өтті. Бұл шара – «Отандастар қоры» жүзеге асырған төртінші халықаралық бастама болып табылады.

Форумның ерекшелігі – шетелде ғылым, технология және инновация салаларында еңбек етіп жүрген қазақстандық ғалымдарды алғаш рет кең ауқымда бір алаңға тоғыстыру болды. АҚШ, Ресей, Германия, Франция, Финляндия, Индонезия, Жапония, Оңтүстік Корея, Түркия, Моңғолия, Өзбекстан сияқты елдерден келген ғалымдар өздерінің зерттеулерін таныстырды.

Мемлекеттік маңыздылық пен стратегиялық көзқарас

Форумның ресми ашылу салтанатында ҚР Сыртқы істер министрлігі Халықаралық ақпарат комитетінің төрағасы Айбек Смадияров, ҚР Парламенті Сенатының депутаты Ғалиасқар Сарыбаев, ҚР Ғылым және жоғары білім вице-министрі Талғат Ешенқұлов, «Отандастар қоры» КЕАҚ президенті Данияр Қадыров, Назарбаев Университетінің президенті Ахмад Вакар сөз сөйледі.

Айбек Смадияров: «Ғылым – елдің экономикалық өсімінің және инновациялық дамуының басты тірегі. Мемлекет шетелдегі отандас ғалымдардың тәжірибесін елге тартудың маңызын атап өткен болатын. Министрлік бұл бағытта тұрақты түрде жұмыс жүргізіп келеді».

Данияр Қадыров: «Қазақстан білім экономикасына қадам басқан қазіргі кезеңде шетелдегі жаратылыстану және инженерия салаларында жетістікке жеткен қазақ ғалымдарының әлеуеті – елдің стратегиялық капиталы. Форум – осы әлеуетті ел игілігіне бағыттаудың нақты қадамы».

Ахмад Вакар (Назарбаев Университеті): «Әлемнің түкпір-түкпіріндегі отандас ғалымдардың білімі мен тәжірибесі – Қазақстанның ғылыми өрлеуіндегі шешуші ресурс. Университет есігі сіздерге әрқашан ашық: ғылыми серіктестік, бірлескен зерттеулер, академиялық мобильділік бағыттары бойынша».

Болашақтың ғылыми бағыттары

Пленарлық сессияларда қатысушылардың баяндамалары болашақтың ең маңызды ғылыми бағыттарын қамтыды:

• Жасанды интеллект пен кванттық технологиялар
• Ядролық энергетика
• Медицинадағы озық технологиялар
• Жасыл энергетика
• Дәстүрлі жайылым шаруашылығы мен агроинновациялар
• Биометрия және когнитивті ғылымдар
• Фото қартаюға қарсы биотехнология
• Әлеуметтік және психикалық денсаулық
• Ауыл шаруашылығындағы IoT шешімдері
• Балалар мен жастарға арналған халықаралық білім беру экожүйесінің дамуы

Жаңа жобалар мен бастамалар

«Жүз ғалым» жобасы

Қуаныш Ерғалиев ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі бастамалаған «Жүз ғалым» жобасын ресми түрде таныстырды. Бұл жоба Қазақстанның талдамалық әлеуетін күшейтіп, халықаралық ғылыми коллаборацияны институционалдық деңгейде дамытуға жаңа мүмкіндік ашады.

QIST – жаңа ғылыми ассоциация

Форумда әлемдік қазақ ғалымдарын біріктіретін Qazaq International Science and Technology Association (QIST) ұйымы ресми түрде таныстырылды. Бұл ассоциация отандас ғалымдардың жүйелі ынтымақтастығына жаңа серпін береді.

«Ұлы дала» кітап сериясы

Форум аясында 2025 жылы жарық көрген «Ұлы дала» кітап сериясының таныстырылымы өтті. Жоба әлемдік қазақ және түркі авторларын насихаттап, қазақ мәдениеті мен әдебиетін халықаралық деңгейде ілгерілетуді мақсат етеді.

Жас таланттарды қолдау

Форум барысында Қазақстанда оқып жатқан қандас студенттер арасындағы «OQ Startup» және «Үздік қандас студент» байқауларының жеңімпаздары марапатталды. Бұл бастама жас таланттардың әлеуетін қолдауға және олардың Қазақстанмен ғылыми байланысын нығайтуға бағытталған.

Форумның міндеттері мен мақсаттары

Форум келесі стратегиялық міндеттерді көздеді:

• Интеллектуалды диаспорамен тұрақты байланыс орнату
• Ғылыми және технологиялық серіктестіктер құру
• Жас ғалымдарды халықаралық ғылыми экожүйеге қосу
• Ғылым мен өндіріс арасындағы интеграцияны күшейту
• Қазақстанды ғылым мен инновацияға ашық халықаралық хаб ретінде таныту

Болашаққа бағдар

Форум соңында «Отандастар қоры» КЕАҚ президенті Данияр Қадыров басты ұсыныстар мен талқылауларды түйіндеп, форум материалдары бойынша жинақ шығару жоспарланғанын хабарлады.

Бұл шара Қазақстанның интеллектуалды диаспорасымен жүйелі әрі ұзақ мерзімді ғылыми ынтымақтастықтың жаңа кезеңін бастады. Отандас ғалымдардың білімі мен тәжірибесін еліміздің ғылыми-инновациялық дамуына жұмылдыру – бұл тек форумның мақсаты ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның болашақ дамуының кепілі.

Мұндай бастамалар еліміздің ғылыми әлеуетін арттырып, халықаралық ғылыми қауымдастықтағы орнымызды нығайтады. Отандас ғалымдардың әрбір жаңалығы – Қазақстанның ұлттық мақтанышы және болашағымызға инвестиция.

Айтарлықтай цифрлар:

• 40+ отандас ғалым 12 елден
• 100+ отандық сарапшы
• 4-інші халықаралық форум «Отандастар қоры» тарапынан