Қазақстандық Елдар Сапараевты мақтанышпен әлемдегі ең үздік виолончелистердің бірі деп атауға болады. Ол Швейцария, Хорватия, Италия, Германиядағы халықаралық конкурстар сыйлығының иегері. Ол бүкіл әлемдегі концерт залдарында өнер көрсетті. Қазір Сапараев Германияда тұрады.

Елдар Сапараев Любляна өнер академиясында (Словения) және Қазақ ұлттық өнер университетінде сабақ беріп, Германия мен Швейцариядағы фестивальдары аясында камералық музыкамен айналысады, жас орындаушыларды қолдау қорын басқарады, жеке концерттер береді және дирижерлық етеді.

Музыкант өзінің көптеген жетістіктері үшін «сәттілік ханымға» қарапайымдылықпен алғыс айтады. Бірақ сіз қалай қарасаңыз да, музыканттың қажырлы еңбегін есептен шығаруға болмайды.

Жарқын болашаққа жол

Елдардың өнерге деген сүйіспеншілігі оның анасының сүтімен бойына дарыған.

- Анам скрипкада ойнады және Балерина болды, Ол мені бала кезімнен Алматы опера және балет театрына алып барды. Ал әкем-виолончелист, оның виолончельге арналған ақ жамылғысы бар еді, виолончельін ақ жамылғыға салып Алматыда мақтанышпен жүретіні және оған көптеген адамдардың көңілі түсетіні әлі есімде.

Балетті  қаламадым, өйткені олардың концерттік киімдері мені ұялтатын», - деп күледі Елдар – Мен балетті өте жақсы көрсем де, музыканттың жолын таңдадым және дарынды балаларға арналған Байсейітов атындағы Алматы музыкалық мектебіне түстім және осылайша әкем сияқты виолончельмен айналыса бастады.

ФОТО: жеке мұрағаттан

Аспапқа деген сүйіспеншілік бірден болды, бірақ ерте жаста Таланттың дамуына жалқаулық аздап кедергі келтірді, - деп күледі Елдар, сондай-ақ жас виолончелистті ойнауға мәжбүр ету керек еді, – деп нақтылады.

Мұның бәрі жасөспірім кезінде өзгерді, қалалық және республикалық байқауларға гастрольдер басталды және мен аспапта жай ғана жақсы ойнап қана қоймай, ең мықты музыкант болғым келді. Содан кейін өнерге деген қызығушылық күшейе түсті, сондықтан Елдар тек Алматыда ғана емес, елде де бірде-бір концертті жіберіп алмады, көрмелер мен мұражайларға барды және бір сөзбен айтқанда, өнер мен шығармашылыққа байланысты барлық іс-шараларға қатысты. Осыған байланысты таныстар Елдарды «кезбе» деп атады, ал музыканттың өзінде ел ішіндегі даму жетіңкіремеді.

- Оның ішінде «мазасыздық» болды, өйткені Қазақстанда мен бәрін білетінмін: барлық музыканттарды, әртістерді, педагогтарды. Мені қызықтырған жалғыз адам – камералық музыкадан сабақ берген ұлы музыкант  Вячеслав Туркестанович Узбеков болды. Шостаковичтің кезінде Санкт-Петербургте оқыған данышпан музыкант көптеген ұлы композиторларды көрді және олар туралы маған көп нәрсе айтып берді. Мен одан 15 жасымнан бастап оқыдым. Оның арқасында мен әлі де Қазақстанда мықты музыканттардың қатарында болдым, бірақ басқа елге кету керек екенін түсіндім, – деп еске алады сұхбаттасушы – Мен еуропалық музыканттардың  Бетховен, Бахтың рухын сезінгім келді.

Тағдырлы оқиға

Елдар музыка әлемінде бағыңның жануы ерекше маңызды деп санайды: егер сіздің қабілетіңізді байқаса, мансап құру оңайырақ болады. Бұл оның Еуропаға көшіп, тағдыр шешті оқиғаның арқасында болды.

- 1999 жылы мені Австрияға мастер-курсқа шақырды - Айман Мұсаходжаева (қазақстандық скрипкашы, Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры-F) бізді сонда апарды. Мастер-курстың өзі мені қызықтырмады, бірақ сол кездің өзінде мен кеткім келді.

Мастер-курстан кейін мен кішігірім концертте аспапта ойнадым, содан кейін маған бір испандық келіп: «Елдар, бұл сіздің сахнаңыз емес, - деді. Сіз үлкен залдарда өнер көрсетуіңіз керек!»,-деді ол. Маған бір айдан кейін Венаға өзінің танысы Цюрих өнер университетінің профессорына басқа мастер-курсқа келуді ұсынды. Мен онда келдім, содан профессор мені тыңдап, Цюрихке оқуға шақырады. Үш айдан кейін мен Цюрихтегі жоғары музыка мектебінің студенті болдым, ең қызығы мен грантқа түсу үшін ешбір емтихан тапсырмадым, - дейді мақтанышпен айтты сұхбаттасушы.

Мектепті бітіргеннен кейін Сапараев Швейцарияда тұрып, өзінің талантын жетілдіре бастады. Елдар айтқандай, ол өзінің аспабымен планетаның барлық бұрыштарына барды, тіпті бір кездері жердің материктерден ең алыс орналасқан жері –Тристан-да-Кунья  аралында концерт ойнады, оның тұрғындары өз тарихында алғаш рет жанды музыканы естіді.

Тристан-да-Кунья аралындағы концерттен кейін

ФОТО: жеке мұрағаттан

Жеке концерттерден басқа, Елдар көрнекті музыканттармен бір сахнада өнер көрсету бақытына ие болды. Ол тізімдейді: аты аңызға айналған румын пианисті Раду Лупамен ойнады; әлемге әйгілі скрипкашы Дмитрий Ситковецкиймен бірге олар екі мұхитты жүзіп өтіп, гастрольдік сапар жасады; австриялық виолончелист және дирижер Генрих Шиффтің жетекшілігімен «Дон Кихот» симфониялық поэмасында,сондай-ақ маэстро Рейнард Гебельмен бірге Гайднның виолончель концертін өнер көрсетті.

«Астана Опера» оркестрінің дирижерлығы

ФОТО: жеке мұрағаттан

Диплом алғаннан кейін Сапараевқа Солтүстік Чех филармониялық, Будапешт симфониялық, Қазақстандық мемлекеттік филармониялық оркестрлерді, сондай-ақ «Астана Опера»оркестрін дирижерлау бақыты бұйырды. Елдар Француз дирижері Вильгельм Фуртвенглер қорының мүшесі және осы музыканттың мұрасын насихаттаумен және таратумен айналысады.

- Дирижерлаудың ең қиын жері – сіздің құралыңыз-бұл адамдар, әрқайсысының көңіл-күйі мен мінезі бар, сондықтан сіз бұл адамдарды бірге жинап, нәтижеге жетуіңіз керек. Дирижер адамдарды өз дегені бойынша аспапты ойнауға сендіру үшін жеткілікті қатал мінезге ие болуы керек, – деп түсіндіреді сұхбаттасушы – Бірақ мен музыканттарды жетелегенді ұнатамын.

Елдар айтқандай, ол дирижер ретінде әр апта сайын концерттер берді. Бірақ ол сүйікті виолончельді де тастамады және бір уақытта екі рөлде жиі өнер көрсете бастады: виолончель және дирижер ретінде. Бұлай пандемия басталғанға дейін жалғасты.

Коронавирус музыкасы

Карантин бүкіл әлемді кідірткен кезде, Елдар Сапараевтың үйі Швейцарияда болды. Шекаралардың шұғыл жабылуы музыканттың жұмысын тоқтатты,ол уақытында орала алмады және Германияда, Констанц қаласында оқшаулануға мәжбүр болды. Бірақ мұндай жағдайлар музыканттың өзіне де, қала тұрғындарына да пайдалы болды, өйткені тұрғындар карантиннің бірінші аптасында  Сапараев ұйымдастырған әлемдегі алғашқы балкон концерттік сериясының куәсі болды.

ФОТО: жеке мұрағаттан

- Мен Германияда баспанасыз қалғандықтан, Констанцадағы демеушілерімнен олардың қонақ үйінде тұруды өтіндім. Маған рұқсат етілді, мен 12 қабатты ғимаратта жалғыз қалдым. Жүзден астам бөлме - бәрі менің иелігімде - Елдар күлді – Содан кейін зеріккенім соншалықты мен күн сайын қонақүйдің балкондарының біріне шығып, Бахтың сюитасын ойнай бастадым. Керемет акустика болды, өйткені қонақ үй үш көп қабатты тұрғын үймен қоршалған, ал бұл амфитеатрдың бір түрін құрады. Адамдар әр кеш сайын балкондарына шықты, мен олар үшін қонақ үйдің балконынан аспапта ойнадым.

Балкон концерттері туралы ақпарат бірден шағын қалаға тарады, ал Елдар Констанцтың басқа аудандарында ойнауға шақырыла бастады. Сондай-ақ, шатырларда концерттер болды, мысалы, синагоганың шатырында, онда Елдар баяншымен бірге «шатырдағы скрипкашы» мюзиклінің туындыларын орындады. Германия мен Швейцария шекарасында қайырымдылық концерті де болды.

Соңғы уақытта Штутгарттан түсірілім тобы келіп, қазақстандық музыкант туралы шағын фильм түсірді, ол кейіннен неміс теледидарында көрсетілді. Содан кейін, Елдар айтқандай, ол ешқандай табыс туралы ойламады және өзінің барлық көше концерттерін тегін берді, бірақ сайып келгенде, бұл ақшадан да көп нәрсе берді: жаңа таныстар және, әрине, танымалдылық.

Талантты іздеу

Сапараевтың айтуынша, коронавирус кезінде көп нәрсе өзгерді. Қазір музыкант отбасымен Констанцада тұрады және виолончельде - Люблянадағы мемлекеттік университетте және Қазақ ұлттық өнер академиясында көп сабақ береді.

Бірақ музыканттың басты туындысы – Klassik Konstanz камералық музыкасының концерттік сериясы және жас орындаушыларды қолдаудың аттас қоры.

- Камералық музыка–орындаушылар үшін ең жағымды және қызықты бағыт, өйткені сіз басқа музыканттармен кездесесіз, олармен музыка ойнайсыз, тәжірибе мен энергия алмасасыз.

Бір кезде мен шынымен өзім қалаған музыканттармен ойнау өте сирек болатынын түсіндім және әлемге әйгілі музыканттарды шақыру үшін концерттік қойылымдар құру туралы ойладым. Алғашқы концерттен бастап жас талантты музыканттарды ұлы музыканттармен танысуға, олармен бірге аспапта ойнауға және тәжірибе жинауға шақыра бастады, - дейді кейіпкеріміз.

 Елдар мұны: көптеген талантты адамдардың атақты адамдармен байланысу мүмкіндігі аз, - деп түсіндіреді. Сізді байқап, үлкен сахнаға шақыру үшін сізге талантты болу ғана емес,  өз-өзіңізді таныта білуіңіз керек, ал мұны көптеген дарынды музыканттар  да жасай алмайды, өйткені олар бүкіл өмірін жеке брендті дамытуға емес, аспапта ойнауға бағыттайды.

ФОТО: жеке мұрағаттан

Елдар дарынды балаларды оқу орындарынан табады, ал кейбіреулері туралы оның музыкант әріптестері айтады.

- Менің шағын қорым бар, бірақ балаларға бір реттік көмек көрсетпейміз, біз олар есейгенше жетекшілік етеміз. Мысалы, біздің Қордың ең жас тәлімгері небәрі 5 жаста еді, ал өткен жылы ол 10 жасар Хорватияға конкурсқа келіп, бірінші сыйлықты жеңіп алды. Мен оның мансабын әлі де қадағалаймын, қолдаймын, көмектесемін», - деп бөлісті Елдар.

Алтын орден

Klassik Konstanz Елдар Сапараев белсенді қатысатын жалғыз жоба емес. Ол сонымен бірге Нью-Йоркте орналасқан Global Music Partnership (GMP) компаниясының тең ұйымдастырушысы. Әріптестерімен,қазақстандықтармен бірге Елдар түрлі концерттер мен фестивальдар ұйымдастырады, Еуропадағы GMP американдық жобаларын насихаттайды.

2023 жылдың мамыр айында Елдар Цюрихтегі «жақсылық дыбыстары» симфониялық музыкасының қайырымдылық концертіне қатысты, оны қазақстандық продюсер Әнуар Есіркепов және ҚР СІМ мен Қазақстанның Швейцариядағы Елшілігінің қолдауымен «Ақ-жол – М» қоғамдық қоры ұйымдастырды. Концерт балаларды қорғау күніне арналып, мүмкіндігі шектеулі балалардың проблемаларына және оңалту орталығына көмек көрсетуге назар аударды.

ФОТО: жеке мұрағаттан

Сапараев Қазақстанның Хорватиядағы Елшілігімен де тығыз жұмыс істейді. Елші Төлежан Барлыбаевпен бірге камералық концерттер, Абай ескерткішінің ашылуы, шығармашылық кештер өткізу сияқты бірқатар акциялар өткізді. Республикадан тыс жерлерде Қазақстанның мәдениетіне қосқан үлесі үшін Елдар Сапараев «Түрксой» ұйымынан Абай атындағы алтын орденмен марапатталды.

Авторы: Дарья Андреева