Мен офтальмолог Лилия Поповамен Skype арқылы сөйлестім. Ол Алматыдан Қытайдың Дацин қаласына қалай келгені туралы әңгімелеп отырған, кенет оның телефоны шыр ете түсті. Дәрігер телефонды алды да «Мен бос емеспін, сіз жаттығу залына бара беріңіз, мен кейін қосыламын» - деді ол тұтқаның арғы жағындағы әріптесіне. 83 жасқа келсе де Лилия Анатолийқызы жаттығу залына барып спортпен айналысып тұрады. Ол  Қытайға жұмыс істеуге зейнетке шыққаннан кейін бір-ақ кеткен.

«Үш айға барып, 25 жылға қалып қойдым» - дейді ол.

Лилия Попова 1940 жылы Ресей Федерациясының Иркутск облысының Залари ауылында дүниеге келген. Жоғары сыныпта оқып жүрген кезінде оның отбасы Шығыс Қазақстан Лениногорск қаласына (қазір – Риддер) көшіп келді. Дәрігер болуға бел буған Лилия Алматы медициналық институтына құжат тапсырады, бірақ түсе алмайды, себебі ағылшын тілінен емтихан провинциялық мектептің түлегі үшін өте қиын болады.

Қыз санитарлық қызметкер болып жұмысқа орналасып, ағылшын тілінде мұғалім жалдайды. Екі жылдан кейін ол Семей медициналық институтына түсіп, емтихан алушылардан «сіз институтта қателескен жоқсыз ба? Сіздің шетел тілдерін оқуға барғаныңыз дұрыс болар еді» дейді. 4 курстан кейін Лилия тұрмысқа шығып, Асфендияров атындағы Алматы медициналық институтына ауысады.

«Институтта оқып жүргенде мен көз аурулары факультетіне бардым, онда мен соқырлықтың не екенін бірінші рет түсіндім. Тіпті науқастың жарық сезімі пайда болған кезде немесе Сивцев кестесіндегі (көру өткірлігін анықтау үшін) алғашқы жолдарды көре бастағанына да куә болдым. Мұның бәрі менің офтальмолог болуға деген ұмтылысымды нығайтты» - дейді Лилия Анатольевна.

Оқудан кейін доктор Попова Алматының көз аурулары ҒЗИ-да 15 жыл жұмыс істеді, ординатордан бөлім меңгерушісіне дейін қызметтік жолды өткереді. Ол операция жасаушы хирург болды, КСРО Денсаулық сақтау ісінің үздігі атағын және «Алтын қолдар шебері» дипломын алды. Келесі 17 жыл Орталық қалалық клиникалық ауруханада жұмыс істеді, Көз микрохирургиясы бөлімін басқарды.

Бірде Қытайдан дәрігерлер делегациясы келді, делегацияның құрамында көз клиникасының директоры Юй Яогуан болды. 1998 жылы Лилия Анатольевна зейнеткерлікке шыққанына үш жыл болған, бірақ жеке клиникада жұмыс істеген кезде хирург-офтальмолог Сәулебек Қабылбековпен танысты. Юй Яогуан Қабылбековті Қытайдың солтүстік-шығысындағы Дацин қаласындағы, Хэйлунцзян провинциясындағы клиникасына шақырды. Саулебек Сатович Юй Яогуанмен сөйлесіп, доктор Поповаға онымен бірге баруды ұсынды.

Лилия Попова Саулебеком Қабылбековпен бірге

ФОТО: жеке мұрағаттан

«Дүйсенбіде олар құжаттарды жіберіп, бейсенбіде виза алды, ал жұмада Дацинге ұшып кетті», - деп әңгімелесуші өзінің шытырман оқиғалы әрекетін еске алады. – Ол кезде бес қабатты тегіс шатырлармен және лас тротуарлармен салынған шағын қала болатын. Ал клиниканың өзі ауруханада бірнеше жалға алынған кабинеттерден тұрды. Бірақ мен жұмыс істеуге өте қызығушылық таныттым! Сәулебек Сатұлы біріңғай операциялық бөлмеде болатын, мен қабылдау бөлімінде: күніне 70-100 пациент келетін».

Мәселе мынада, Дацин – құмды дауылдар жиі көз ауруларын тудыратын мұнайшылар қаласы.

Жоғары жалақы, жақсы жағдайлар, қамқор басшылық, көңілді мерекелерге толы Қытай–  Қазақстаннан келген дәрігерді таң қалдырды. 10 айдан кейін Лилия Анатольевна үйде екі апта ғана болып, Дацинге қайта оралды.

Бір жылдан кейін Юй Яогуан өз клиникасын 8 қабатты ғимаратқа көшіріп, қазақстандық дәрігерлердің көмегімен оны толық жабдықтады.

Дацин офтальмологиялық клиникасының директоры Юй Яогуанмен

ФОТО: жеке мұрағаттан

«Біз жаңа диагностикалық аппаратураны зерттедік, уездерге тегін консультацияларға бардық, дәрістер оқыдық, науқастарды өзімізбен бірге операцияға алып келдік, жас дәрігерлерді оқыттық», - дейді доктор - Қазір менің оқушыларым біздің ауруханада ғана емес, Қытайдың басқа қалаларында да жетекші мамандар болып жүр, хирургиялық шеберлік конкурстарында бірінші орын алады».

2005 жылы Лилия Попова Бейжіңге шақырылды, онда ҚХР Мемлекеттік кеңесінің жауапты хатшысы Хуа Цзяньминь халық жиналыстары үйінде оған «достық сыйлығы» медалін - елдің экономикасы мен әлеуметтік прогресіне ерекше үлес қосқан шетелдік сарапшылар үшін Қытай Халық Республикасының ең жоғары наградасын табыс етті.

Лилия Попова

ФОТО: жеке мұрағаттан

«Менің кәсіби жұмысым Қытайда жоғары бағаланғанына және мұғалімдерімнің берген білімін дұрыс пайдалана алғаныма қуаныштымын. Медаль алғаннан кейін мен залдың баспалдақтарымен қанаттанып, ұшқандай болдым. Мен өзіме және Қазақстанға мақтаныш болдым. Марапатталғандардың арасында мен ғана Қазақстаннан болдым», - дейді Лилия Анатольевна.

Қала мен клиника оның көз алдында дамыды. Сегіз қабатты ғимараттан офтальмологтар 17 қабатты ғимаратқа көшті.

«30 қызметкер болды, қазір 300-ден астам адам, барлығы тату. Егер менің мерейтойым болса, онда бүкіл аурухана оны атап өтеді. Біз әріптестерімізбен мерекеге жиналамыз, бешбармақ, бауырсақ, палау дайындаймыз, қызметкерлерге дәм таттырамыз. Біздің басшы аурухананың жанында мейрамхана салып, оны «лалагүл» деп атады. Біз бұл Мейрамханада күн сайын кешкі ас ішеміз, - деп күледі доктор Попова. - Әйтеуір Саулебек Сатовичтің шақыруымен мәскеулік офтальмолог-профессор Николай Душин келіп, осында қалай бірге тұратынымызды көріп, 10 жыл бірге жұмыс істедік.

Қазақстаннан біздің шақыруымыз бойынша алты адам да келді. Соңғы үш жылда менің оқушым Лариса Николаевна Николайчук бізбен бірге жұмыс істейді, ол Алматының бас офтальмологы болды. Тамыз айында ол Бейжіңге «Бір белдеу, бір жол» жобасы аясында конференцияға барады, баяндама жасайды. Мен оған тұқым қуалайтын ауруларды емдеуде қолданылатын гендік терапияны таңдауға кеңес бердім, ал бізде көздің тұқым қуалайтын аурулары көп».

50 жылдан астам өтіліне қарамастан, Лилия Анатольевна үнемі оқиды, ғылыми әдебиеттерді оқиды, медицинаның соңғы жетістіктері туралы біледі:

«Офтальмологияда басқаша жұмыс істеу мүмкін емес, үнемі оқып отыру керек, үнемі жаңа әдістер пайда болады. Мысалы, глаукома (соқырлыққа әкелетін ауру — F) біз тек үлкейткіш әйнекті пайдаланып тұрып операция жасай бастадық деп елестетіңіз. Содан кейін «Қызыл гвардияшы» микроскопы пайда болды, содан кейін қол тіреуіштері бар орындықтар пайда болды. Ал қазір мұндай микроскоптар! Немесе катаракта қалай алынып тасталды: көмескі көз бұршағын алып тастау үшін қасаң қабықтың барынша кесіндісі жасалды. Бұл «ашық аспан операциясы»деп аталды. Енді 1,5-2 мм-ге кесуді, скальпельмен емес, лазермен жасайды – бұл керемет!».

ФОТО: жеке мұрағаттан

Қытайда өмір сүрген кезінде Лилия Попова науқастарды емдеп қана қоймай, қоғамдық өмірге де белсенді қатысты. Ол ҚХР Білім күніне арналған салтанатты шерулерге бірнеше рет қатысты. Үздік мамандар байқауына қатысып, Дацина алғашқы ондыққа кірді.

«Мен құрметті қонақтар қатарында көптеген іс-шараларға қатыстым, мысалы, әншілер байқауында сыйлықтар табыстадым. «Хейлунцзян провинциясының тұрғындарының мейрімділігі» байқауы ерекше есте қалды, бұл байқауға ҚХР ғарышкерлері қатысты. Конкурстың қорытындысын шығарғаннан кейін мен ғарышкерлермен жеңісті бөлістім», - деп еске алады сұхбаттасушы.

Ал бүгін доктор Попова отырмайды.

«Мен жақында Харбин фестиваліне бардым, бір апта бұрын туризм форумында болдым: Дацин — өте жасыл қала, жүз көлмен қоршалған, жақын жерде моңғол ауылы бар, табиғаты өте әдемі», - дейді ол.

Қазақстандық дәрігерлер алғаш жұмыс істей бастаған кезде Дациннің мектептері мен медициналық пункттерінде жер едендері болған, бөлмелер темір пештермен жылытылған. Содан кейін Қытайдың экономикалық алыпқа айналуы басталды. Бүгінде бірнеше есе өскен Дацин зәулім ғимараттармен, көпірлермен және бөгеттермен салынған.

«Мұнда жұмыс істеуден ләззат аласың. Бізді, Қазақстан мен Ресейден келген мамандарды, клиника жанынан тұрғын үймен қамтамасыз етті. Жайлы тұрудың барлық шарттары бар: екінші қабатта асхана бар, онда біз таңғы ас пен түскі ас ішеміз. 13 және 14 қабаттар тұрғын үй, менде үш бөлмелі пәтер бар. 16 қабатта спорт залы, барлық тренажерлер, бильярд, үлкен және үстел теннисі бар, – дейді сұхбаттасушы – Менің VIP-кабинетім бар, офтальмологиялық комбайным бар, онда барлық диагностиканы бірден жасауға болады: көз түбін қарау, көздің рефракциясы, торлы қабықтың перифериясы және т. б. Арнайы дайындалған аудармашы көмектеседі».

Қытай тілінде Лилия Анатольевна дүкенде немесе көшеде түсіндірілуі мүмкін, офтальмологиялық терминдерді біледі. Бірақ оның алғашқы аудармашысы Хоу Цуньбин оның пациентке  түсіндіруге тырысқанын естіп, басын шайқады:

«Тонға байланысты сөздің мағынасы өзгереді, басқаша болуы мүмкін, тіпті дөрекі болып естілуі мүмкін». Айтуға көп нәрсе бар: «науқасқа менің қандай ем жазып жатқанымды және не үшін жазып жатқанымды егжей-тегжейлі түсіндіру керек, мұнда медицина ақылы, қытайлықтар өз ақшаларын мұқият, егер науқас емнің не үшін тағайындалғанын түсінбесе, келіспейді», - деп атап өтті дәрігер - жұмыс істеген жылдары мен 200 мыңнан астам науқасты қарадым, көптеген адамды қателік жасау құқығынсыз емдедім».

2016 жылы Қытай үкіметі Лилияға 10 жыл Қытайды тұруға рұқсат берді, сондықтан дәрігер тағы бірнеше жыл Дацинде тұрып, жұмыс істей береді.

ФОТО: жеке мұрағаттан

«Қазір жұмыс істеу одан да қызықты! - деп қуана жауап берді ол. - Жаңа диагностикалық аппаратура, жаңа әдістер. Ия, мен науқастарыммен бірге өстім-20 жыл бұрын емделгендер: «мен сіздің қабылдауыңызда болдым және қазір сізге арнайы келдім», - дейді. Мен өз мамандығымды жақсы көремін, пациенттерге құрметпен қараймын. Адамдарға жарық беру – үлкен бақыт!»

Автор: Татьяна Панченко

Шетелде үлкен жетістіктерге жеткен отандастарымызбен сұхбат циклі. Forbes Kazakhstan компаниясымен бірлесіп іске асырылуда

Forbes.kz