Бастапқыда бұл құрал маған мүлдем ұнамады. Фаготпен тығыз қарым-қатынас бірте-бірте дами бастады», – дейді қазақ музыканты, «Double Reeds» әлем фаготшылары бірлестігінің мүшесі Олжас Әшірматов. Оған оқуда ең көп көмектескені орындаушылардың 99% сүйенетін «табандылық пен еңбек» емес, құмарлық болды.

1999 жылы 11 жасар Олжас «Азия дауысы» балалар ән байқауында жеңімпаз атанды, сол жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының балалардың құқықтарын қорғау туралы конвенциясының қабылданған күніне орай, Варшавада өткен 10-шы мерейтойға арналған әлемнің бірінші ханымдарының конгресінде Қазақстан атынан өнер көрсетуге сайланды.

Сол кезден бастап кішкентай музыкантқа «жаттығу жасасаң, жарыста жеңесің» деп айтқаннан кейін ол аспапқа қайта оралды.

«Ата-анам маған көп мотивация берді. Олар: сен осында отырсың, ештеңе істемейсің, ал Бразилияда немесе Австралияда біреу жаттығуда, сен оған жеңілесің», - күлімсіреді Олжас.

Содан бері ол көптеген байқаулардың лауреаты атанды, соның ішінде Республикалық үрмелі және соқпалы аспаптарда жас орындаушылар байқауы (1-ші жүлде, Алматы, 2004 ж.), «Шабыт» үрмелі және соқпалы аспаптардың халықаралық байқауы (2-ші орын, Астана қ., 2005), үрмелі аспаптардың халықаралық байқауы (II жүлде, Новосибирск, 2005 ж.), сондай-ақ Батырхан Шүкенов атындағы ағаш үрмелі аспаптарда орындаушылардың Бірінші республикалық байқауы (1 жүлде, Алматы, 2018 ж.).

Бұл туралы музыкант ерекше жылы лебізбен айтады:

«Гобой, фагот, кларнет, флейта сияқты аспаптар фортепиано, скрипка, виолончельдің көлеңкесінде қалады. Және бұл байқау үрмелі орындаушылық шеберлікті дамытуға тың серпін берді деп есептеймін».

Дегенмен, фагот туралы әңгімеге оралайық. 1998 жылы Олжасты ата-анасы өзі өскен Жаңатас қаласынан Алматыға Ахмет Жұбанов атындағы дарынды балаларға арналған республикалық музыка мектебіне оқуға әкелді. «30-шы тамыз болды, барлық емтихандар аяқталды, бірақ анам барлық мұғалімдерді аралап, мені тыңдауға көндірді: «Өкінбейсіз!» Ал мені жалғыз «еркін» аспап – фаготтың сыныбына қабылдады», - дейді сұхбаттасымыз.

"Ол кезде мен фортепианоға түскім келді және мұндай аспап - фагот бар екенін де білмедім. Алғаш көтеріп алып үрлегенімде үйректей дірілдеп кетті. Мен қатты көңілім қалды, бірақ басқа амалым болмады. Әйтсе де, өшпенділіктен сүйіспеншілікке бір ғана қадам бар дегендей, мен фаготқа ұстаздарым Юрий Лукичев пен Нұртас Айғалқаевтың арқасында ғашық болдым».

Олжас 9 сыныпта-ақ болашақта әлемдегі ең жақсы фагот мұғалімі Даг Дженсенмен ғана оқығысы келетінін анық білді. Осы тұста, оның байқауларда жеңіске деген құштарлығы мен шеберлігі тағы да арқау болды:

«Ганновер музыка, театр және медиа университетінде екі орынға әлемнің түкпір-түкпірінен 24 қатысушы болды: Жапония, Қытай, Америка, Франция, Бельгия...  Бірақ олар мені және австриялық жігітті алды. Мен тегін оқыдым».

Дегенмен, мұнда біраз «шытырман оқиғалар» болды: музыка мектебінің түлегі оқуға түсу үшін неміс тілінде сертификаты болмады - ол неміс тілін білмеген.

«Менің профессорым Даг Йенсен университет басшылығынан мен тілді үйренеді деп уәде беріп, тағы бір жыл беруін өтінді, - деп есіне алады музыкант - Нөлден бастап, 9 айдан кейін мен В2 деңгейіне тапсырдым. Қазір төрт тілде сөйлеймін: қазақ, орыс, неміс, ағылшын».

Ганновердегі екі курстан кейін қазақстандық Мюнхен консерваториясында (Hochschule für Musik und Theater München) оқуын жалғастырды. Олжас Әшірматовтың айтуынша, үздік ондыққа кіретін еуропалық университетте алған білімі оның қызметіне елеулі әсерін тигізеді.

«Біздің маэстро Теодор Курентзис ең алдымен білімге, содан кейін орындаушылық шеберлікке қарайды. Бұл оның жұмысын жеңілдетеді: оркестр мүшелеріне көп нәрсені түсіндірудің қажеті жоқ. Мысалы, барокко музыкасын орындасақ, бұл генерал бас* дәуіріндегі музыка екенін әркім өз оқуынан біледі. Немесе классикалық симфония ойнасақ, ол әдетте сонаталық форма** - деп сұхбаттасымыз «музыкалық» тілге ауысады - Курентзис көп түсіндіруді қажет етпейтін музыканттарды топтастырды, бір-екі ауыз сөзден кейін – өзің ойнап кеттесің».

Олжас Әшірматов musicAeterna (латын тілінде «мәңгілік музыка») оркестрінің ұйымдастырушысы және көркемдік жетекшісін меңзеп отыр. Грек астанасы Афинадан шыққан Теодор Курентзис мансабын Ресейде жасады: ол ұзақ уақыт Новосибирск опера театрының бас дирижері болды (онда ол өзінің оркестрі мен хорын құрды), Пермьдегі опера және балет театрын басқарды.

Курентзис Еуропада да танымал: ол Германияның Оңтүстік-Батыс радиосы симфониялық оркестрінің бас дирижері, Берлин филармониясы, Вена симфониясы, Фрайбург барокко оркестрі, Камерата Зальцбург камералық оркестрімен, және т.б. оркестрлермен ынтымақтастық жасауда. 2019 жылы маэстро musicAeterna-ны Санкт-Петербургке көшіріп, оны тәуелсіз жобаға айналдырды.

Оркестр демеушілердің қаражатына және концерттік қызметтен түскен табысқа жұмыс істейді, және Әшірматов атап өткендей, мемлекет тарапынан ешқандай қолдауға тәуелді емес. Оркестрдің музыкалық индустриядағы «Үлкен үштіктің» бірі – Sony Classical компаниясымен келісімшарты бар.

Бүгінгі таңда musicAeterna - ежелгі музыканы орындауымен белгілі фестивальдар мен гастрольдерде танымал топ. Құрамында аты аңызға айналған Вена, Мадрид, Милан, Нью-Йорк, Баден-Баден және Кельн театрларында өнер көрсететін 12 елдің (Италия, Испания, Германия, Швейцария, Израиль, Беларусь және т.б.) әртістері бар.

«Біз гастрольдік сапарларын тоқтатпаған жалғыз топпыз», - дейді сұхбаттасушы, өзінің оркестрге деген адалдығын растап - 2022 жылы Германия мен Австрияға бірнеше гастрольдік сапарымыз болды. Биыл Испанияда ойнадық, жақын арада Қытайға барамыз. Жаңа жылдан кейін біз тағы да Испанияға барамыз».

Олжас Әшірматов ресейлік топқа деген көзқарастың соғыс басталғаннан кейін де нашарлай қоймағанын халықаралық композициямен ғана емес, орындаушылардың мұқият іріктеуімен де түсіндіреді.

«Оркестр әлемнің түкпір-түкпірінен адамдарды, барлық солисттерді таңдады. Егер олар жоғары санатты музыкантты көрсе, оны тыңдап, оған осы немесе басқа лауазымды ұсынады. Тіпті консольдің соңынан бастап скрипкалардан жеке орындауды сұрауға болады, және кез келген адам ешқандай дайындықсыз тамаша ойнайды», - деп сендірді фаготшы.

Теодор Курентзис Әшірматовтың өзін Дягилев фестивалінде байқап, оны тыңдауға шақырды. Әлемдік жұлдыздың алдында қобалжыған Олжас сүйікті Моцартты дайындықсыз ойнады – бірден келісім-шарт алды. Одан басқа musicAeterna музыкасында тағы төрт қазақстандық ойнайды: Талғат Сәрсембаев – фагот, Арман Сұртаев – тромбон, Жасұлан Әбдіхалықов – керней, Раббани Алдангор – виолончель. Әшірматов солист-регулятор позициясына ие.

«Мен әртүрлі партияларды ойнай аламын, солист және үшінші фагот бола аламын. Әмбебап сарбаз деп айтуға болады», - деп әңгімелесуші түсінікті сөздерді қолдануға тырысады.

Қазақстандықтар, Олжастың айтуынша, музыка әлемінде бағаланады:

«Біздің музыканттар маңызды байқауларда жеңіске жетіп, музыкалық аренада өздерін лайықты көрсетуде. Бізде театрлар, консерватория, филармония бар екенін бәрі біледі».

Әшірматовтың өзі консерваторияны бітіргеннен кейін 2017-2019 жылдар аралығында Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясында Мемлекеттік академиялық симфониялық оркестрдің солист-режекторы қызметін атқарған.

Олжас төлқұжатын ауыстыруды ойлаған да емес, ол туған жеріне, отбасына, Алматыдағы үйіне қатты берілген. Бірақ музыкант musicAeterna-дан кетуді әлі жоспарлап отырған жоқ: ол оркестрмен жақсы қарым-қатынас орнатқан және шығармашылық дамуға мүмкіндік бар. Олжастың арманы – нағыз антикварлық фаготта барокко музыкасын ойнау, дәл қазір оркестр тарихи бағдарламаны бастап жатыр және оның тілегін орындауға мүмкіндігі болады.

*Генерал бас – 17-18 ғасырлардағы импровизация және музыка құрастыру өнерімен байланысты ерекше музыкалық-технологиялық техника. Жалпы бас, басқаша «сандық бас» деп аталады, бұл жоғарғы дауыстың сүйемелдеуінің шартты жазбасы - әуен, әрбір бас нота белгілі бір жерде қандай үйлесімділік бар екенін көрсететін цифрлық белгімен сүйемелденді.

**Соната – екі тақырыптың қарама-қарсылығына негізделген форма, ол бірінші баяндауда тақырыптық жағынан да, тональдық жағынан да қарама-қарсы тұрады (I тақырып – негізгі кілтте, II тақырып – бағынышты пернеде), ал өңделгеннен кейін екеуі де қайталанады, негізгі кілтте, яғни тональға жақындайды.

Татьяна Панченко

Шетелде жүріп үлкен жетістіктерге жеткен отандастарымызбен сұхбаттар циклі. Forbes Kazakhstan компаниясымен бірлескен жоба.

Forbes.kz